Verduurzaming van het Rijk, dat doen we met z’n allen
Iedereen die gebruik maakt van onze kantoren en faciliteiten kan werken aan een duurzame Rijksoverheid. Als verduurzaming exclusief het werk blijft van de collega’s met duurzaamheid in hun functietitel dan halen we de 2030 doelen niet. Dat was een van de conclusies van het evenement Routekaart Duurzaam Rijk dat woensdag 5 oktober plaatsvond. Ook ICT en mobiliteit kwamen naast kantoren en faciliteiten uitgebreid aan bod.
In alle ministeries werken collega’s aan het verduurzamen van de bedrijfsvoering. Op verschillende niveaus, met verschillende rollen en verantwoordelijkheden. Met elkaar moeten zij de schouders zetten onder verduurzaming. Maar wie is nu eigenlijk met welk onderwerp bezig, welke acties lopen er al? En in hoeverre dragen de huidige plannen al bij aan de doelstellingen die het Rijk voor 2030 heeft opgesteld? Tijdens het event Route Duurzaam Rijk 5 oktober 2022 werd iedereen op vlieghoogte gebracht en werden de gaten gevuld, de kansen verkend en de inspiratie gezocht (en gevonden!).
De bijeenkomst was de start van het traject dat moet leiden tot de Routekaart Duurzaam Rijk 2030. De routekaart moet mijlpalen, bijbehorende maatregelen en einddoelen voor alle collega’s inzichtelijk maken en daarmee samenwerking en samenhang op thema’s bevorderen. Ook moet de routekaart inzicht geven in de effecten van de maatregelen en de benodigde middelen.
In de film hieronder zie je een sfeerverslag van de bijeenkomst op 5 oktober.
(Op een vlag staat: Samen werken aan een duurzame en sociale Rijksoverheid. Het logo van Denk Doe Duurzaam... meer voor elkaar. Ivo Bonajo:)
RUSTIGE MUZIEK
IVO BONAJO: Wij hebben vandaag hier een sessie met heel veel collega's
die binnen het Rijk aan duurzaamheid werken.
Die routekaart is, denk ik, gevraagd om te zien: waar gaan we dan naartoe?
Welke stappen moeten we nemen op weg naar die duurzame Rijksoverheid,
het zijn twaalf ministeries, om te kijken: wat kunnen we gemeenschappelijk?
MARK DE BOER: Laten we een planning maken
die tot 2030 haalbaar en vertaalbaar is in categorieplannen,
in de manier waarop we onze product- en dienstcatalogus opbouwen
en de ambities die we willen nastreven als ICBR.
Dat moeten we kort doen, maar tegelijkertijd gewoon de acties nemen
waarvan we zelf denken: die gaan bijdragen aan die doelen voor 2030.
DE BOER: We komen op een kantelpunt
waarbij ik denk, ja, nu gaat het ook een beetje pijn doen, duurzaam zijn.
Ik hoop dat we met elkaar die stap kunnen maken
en dat we door de koudwatervrees heen kunnen
waar een aantal mensen in blijven hangen.
ANNA VAN MIERLO: Dat er best wel heel veel ideeën zijn
en dat het nu de kunst is om die ook om te gaan zetten in dingen doen, zeg maar.
Dus niet alleen maar praten over, maar ook eens gaan proberen en experimenteren van:
wat werkt goed en wat werkt niet?
PEPIJN VAN DER SPEK: We staan hier bij ICT
en om je heen staan alle posters met allemaal mooie ideeën
en ik ben blij verrast te zien dat er zo veel onderwerpen al op de agenda staan.
AAD BASTEMEIJER: Heel veel mensen hebben dubbele devices.
Dat is echt een hot topic.
TIENEKE BREEMHAAR: Het viel op dat er best veel vragen over de governance waren.
Op het moment dat je doelen wil gaan bereiken,
heb je ook een soort van nulmeting nodig.
VAN DER SPEK: Vloeistofkoeling voor datasets is een mooie
waarbij je de restwarmte kunt doorverkopen.
BONAJO: Naast de workshops hebben we ook een rondleiding gehad door dit pand
waar ondernemingen werken aan duurzaamheid,
circulaire producten, hergebruik van materialen,
waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk zijn
en met enthousiasme vertellen over wat ze aan het doen zijn en hoe het hen helpt.
Die inspiratie slaat ook over naar die collega's binnen de Rijksoverheid.
Dat helpt volgens mij ook om echt in die actiestand te komen.
MAN: Links de jungle in.
(Een man van het bedrijf Brute Bonen geeft een presentatie. Sabine Mous:)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
SABINE MOUS: Wat mij vooral is bijgebleven,
is dat er best wel wat faciliteiten zijn voor ambtenaren
waar ik niet altijd van op de hoogte ben.
Dus ik heb als tip meegegeven:
communiceer daar wat meer over, want dan kunnen we er gebruik van maken.
DE BOER: Ik denk dat het voor een medewerker die op kantoor komt,
heel fijn is op het moment dat je nadenkt over wat je eigen gedrag betekent.
Net als dat je nu thuis een graad lager gaat zitten, en wij op kantoor ook,
is het gebruik van zo'n kantoor belangrijk.
Je kan het heel dichtbij maken door gewoon bewust gebruik te maken van de faciliteiten.
GAR YEE TANG: Ja, het integrale, het raakt ons allemaal,
dus we moeten het met z'n allen doen.
We zijn één Rijk, dat we ons daar bewust van zijn
en dat we dat ook laten landen in onze plannen.
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER EN STOPT DAN
(Het beeld wordt blauw met wit. Beeldtekst: Samen werken aan een duurzame en sociale Rijksoverheid. www.denkdoeduurzaam.nl. Het logo van Denk Doe Duurzaam... meer voor elkaar. Een productie van de Rijksoverheid.)
Cabaretier Kasper van der Laan trapte de bijeenkomst af. Met een flinke knipoog nam hij met zijn PowerPointpresentatie voorzien van kleurrijke illustraties de ambtelijke taal en plannenmakerij op de hak. De boodschap was duidelijk: geen ‘bullshit bingo’, je kan morgen al aan de slag met een concrete actie. Wakker en met frisse blik. Zonder jezelf te verliezen in analyses, scorekaarten en matrixen.
Circa 100 deelnemers, waaronder duurzaamheidscoördinatoren, inkoop-, en andere bedrijfsvoeringsprofessionals wisselden met elkaar ideeën en ervaringen uit over vier onderwerpen die hoog scoren in de footprint van het Rijk, te weten: Kantoren, Mobiliteit, ICT en Faciliteiten. Een greep uit de plannen en acties beschrijven we hieronder.
Kamelenbezetting
We moeten af van de kamelenbezetting op onze kantoren. Met een kwinkslag naar de twee bulten van de kameel doelt een deelnemer van de sessie Kantoren daarmee op de piekbezetting op dinsdag en donderdag. Op die dagen komt er meer druk op de faciliteiten te staan, terwijl op bijvoorbeeld woensdag en vrijdag nauwelijks gebruik gemaakt wordt van restaurant en werkplekken. De panden worden op die dagen wel verlicht en verwarmd. Daarbij leggen ook de reisbewegingen van ambtenaren op die dagen een grotere druk op de wegen en het OV. Workshopleider Martine Meerburg, coördinerend beleidsmedewerker duurzaamheid voor faciliteiten- en huisvestingsbeleid bij BZK : “Bij nieuwbouw of renovatie van gebouwen houden we al rekening met gedeeltelijk gebruik van panden, zodat we bijvoorbeeld niet het hele pand hoeven te verwarmen.”
Te korte vlucht
Het grote publiek is kritisch over hoe de Rijksoverheid zelf omgaat met de duurzame leefwijze die zij van burgers vraagt. Maar die voorbeeldrol voelt niet iedere werknemer al. In de sessie mobiliteit was er daarom een roep om handhaving en controle van te korte dienstvluchten. Rijksbreed geldt namelijk de afspraak dat er niet wordt gevlogen naar bestemmingen die binnen 8 uur op een andere manier te bereiken zijn.
Gerard de Koe, coördinator CAO Rijk, haalt een suggestie aan die hij van een deelnemer in de sessie hoorde over het in beeld brengen van mobiliteit. “Kunnen we laten zien hoe een duurzame dag van een ambtenaar eruit ziet, als die naar zijn werk gaat? Maak duurzaamheid in al zijn aspecten visueel, dan gaat het bij veel meer mensen leven”. Eva Heijblom plaatsvervangend secretaris-generaal bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en portefeuillehouder duurzaamheid in de ICBR: Duurzaamheid is een speerpunt van de ICBR, we moeten nog meer laten zien wat er kan, wat er goed gaat en wat uitdagingen zijn. Laten we elkaar blijven inspireren en uitdagen.
Dubbele devices
“Heel veel mensen hebben dubbele devices. Dat was een hot topic,” vertelt Aad Bastemeijer, secretaris werkgroep Verduurzaming Rijk bij het ministerie van I&W. De werkgroep is al bezig om te organiseren dat collega’s ongebruikte devices inleveren en dat ze zoveel mogelijk een tweede leven krijgen, binnen of buiten het Rijk. Daarmee voorkomen we verspilling van grondstoffen. Samen met Tieneke Breemhaar, trekker van die werkgroep, leidde hij het gesprek bij de ICT-sessie. Tieneke kreeg ook veel vragen over governance. “Er is behoefte aan een nulmeting om te kunnen nagaan of doelen gehaald worden. Daar zetten wij nu op in.”
Bewust gebruik faciliteiten
“Binnen het facilitaire domein wordt er al hard gewerkt aan de verdere verduurzaming van onze bedrijfsvoering.” zegt Hairo van den Berg, aspectmanager duurzaamheid bij de belastingdienst. “Maar als we de doelen in 2030 willen halen, moet er nog flink wat bij. We moeten nog meer de samenwerking opzoeken. En waar we echt impact kunnen maken, moeten we versnellen. De gezamenlijke denkkracht heeft ons mooie inzichten en ideeën opgeleverd die we zeker kunnen gebruiken. Zo is door het overleg van facilitair managers (LFMO) besloten om alle product- & dienstencatalogi van de dienstverleners in een grote slag te vergroenen. Daar starten we nu mee en daarbij gebruiken we de opgedane inzichten graag. We zullen nog wel de nodige hobbels tegenkomen, maar we moeten wel nu samen aan de slag.”
Volgens de deelnemers aan de sessie Faciliteiten, moeten collega’s op alle niveaus binnen het Rijk vooral gestimuleerd en gemotiveerd worden om duurzaam gedrag te vertonen. Het zijn de opdrachtgevers die voor een groot deel bepalen wat er wordt ingekocht. Bestuursraden sturen op realisatie van beleidsdoelen en -plannen. En zo heeft ieder zijn rol en verantwoordelijkheid. Bewustwording daarover verdient zeker een plaats op de Routekaart. Mark de Boer, plaatsvervangend secretaris-generaal Binnenlandse Zaken en portefeuillehouder duurzaamheid in de ICBR: “Je kunt het heel dichtbij maken door gewoon, net als thuis, bewust na te denken over het gebruik van het kantoor en van de faciliteiten.”
Inspirerende omgeving
De locatie voor de sessie ‘The New Farm’ was niet toevallig gekozen. In dit bedrijfspand werken diverse kleine ondernemingen aan (sociale) duurzaamheid, hergebruik en circulaire producten. Vaak met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Deelnemers kregen een rondleiding waarbij de ondernemers enthousiast over hun producten vertelden. Ivo Bonajo, programmamanager Denk Doe Duurzaam: “Die inspiratie slaat ook over naar de collega’s van de Rijksoverheid en dat helpt om in de actiestand te komen.”
En hoe nu verder?
Met de uitkomsten van 5 oktober gaat het programmateam Denk Doe Duurzaam aan de slag om de routekaart verder uit te werken. Mark: “Laten we een planning maken die haalbaar is, en vertaalbaar is in bijvoorbeeld categorieplannen en de productencatalogus. Dat gaat verder dat klimaat- en circulariteitsdoelen, het gaat ook om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt die we aan ons willen verbinden, en het naleven van Internationale Sociale Voorwaarden.” Ivo: “Mooi om te zien dat veel deelnemers hun acties al op de korte termijn willen nemen, daaruit blijkt dat de urgentie gevoeld wordt. We hebben vandaag goede stappen gezet en parels ontdekt. Dat gaan we nu samennemen en uitwerken in de routekaart. Er zijn heel veel ideeën maar je kunt ze niet allemaal tegelijk uitvoeren. Daarom gaan we ze op die route uitstippelen. We hebben voor ogen waar we willen zijn in 2030, maar we moeten en kunnen morgen al de eerstvolgende actie nemen om daar te komen. Wachten op de routekaart is niet nodig”