Maak van je werkplek een groene oase
Een groenere werkplek, op kantoor én thuis. Dat is het doel van experimentteam Weg met de Betonnen Kolos, dat dit idee uitwerkte voor de pilot verduurzaming CAO Rijk. Het idee zorgt voor impact op heel veel plaatsen in Nederland. “Van grote kantoorgebouwen tot middenin woonwijken, overal werken mensen voor de Rijksoverheid. Met al het extra groen op die werkplekken samen maken we een groot verschil in Nederland.”
Annemarie Houtkoop van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Marie-Claire Blöchinger van het ministerie van Financiën (FIN) en Dynand Heiner van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) vormen met z’n drieën het team dat dit idee uitwerkte en experimenten op touw zette. Een kleine, maar gedreven groep. “Bij het ministerie van SZW werk ik als onderzoeker op de cao-afdeling”, vertelt Annemarie. “Samen met mijn collega’s doe ik daar onderzoek in de meer dan 600 cao's in Nederland, als basis voor beleidsinformatie. Ik heb me aangemeld voor de pilot om eens mee te maken hoe een cao-afspraak tot stand komt. En aan zo’n belangrijk thema als duurzaamheid draag ik natuurlijk graag bij.”
Ook bij Marie-Claire staat duurzaamheid hoog in het vaandel. “Sinds vorig jaar werk ik bij de Belastingdienst als procesinrichter. Ik adviseer daar over het inrichten van verschillende processen, met name voor niet in Nederland belastbaar inkomen”, vertelt ze. “Die functie raakt niet direct aan cao’s of duurzaamheid, maar ik vind het wel belangrijk om me daarvoor in te zetten, óók op mijn werk. We moeten in Nederland stappen gaan zetten om duurzamer te worden. Om dat te stimuleren via een cao die voor meer dan 100.000 mensen geldt, vind ik een mooie uitdaging.”
De weg naar een Groene Kolos
De drie teamleden stuurden elk een eigen idee in voor de pilot. Toen het tijd was voor de eerste bijeenkomst van alle deelnemers, georganiseerd door het kernteam van de pilot, kregen ze daar als groepje de opdracht om samen tot één voorstel te komen. Dat bleek nog niet zo eenvoudig. “We kwamen met heel verschillende ideeën bij elkaar”, herinnert Annemarie zich. “Dat was wel even schakelen tijdens die eerste bijeenkomst, die ook enigszins chaotisch verliep.” Waar de inzending van Marie-Claire vooral inzette op vergroening van de thuiswerkplek, door bijvoorbeeld meer groen toe te voegen in de tuin of op het balkon, wilde Dynand juist de kantoorpanden aanpakken. “Op die twee benen zijn we een tijd lang blijven hinken”, legt Annemarie uit. “Achteraf gezien iets te lang. We hebben ook geprobeerd twee experimenten uit te voeren, langs ieder spoor één. Dat is uiteindelijk niet gelukt als het gaat om de vergroening van de kantoren, helaas. Toch hebben we ook veel geleerd van die poging tot experiment, vooral over wat erbij komt kijken om zo’n initiatief uit te voeren binnen de Rijksoverheid.”
Grote belangstelling voor duurzame voucher
Het idee dat de groep uiteindelijk uitwerkte, kwam van Marie-Claire: “Wat als alle rijksmedewerkers een voucher zouden krijgen waarmee zij hun thuiswerkplek konden vergroenen? Zou dat dan voorzien in een behoefte, en wat zouden ze ermee doen? Op die vragen wilden we antwoorden vinden in ons experiment”, vertelt ze. “We zetten daarvoor een enquête uit onder alle medewerkers van het Rijk. Ondanks dat we die enquête midden in de zomervakantie verstuurden, kregen we een grote respons. Dat verraste ons en gaf duidelijk aan dat er behoefte is aan zo’n duurzame voucher. Dat bleek ook uit de enquêteresultaten: mensen kwamen met uiteenlopende ideeën voor de besteding van de voucher, van regentonnen tot vijvers in de achtertuin en groene daken. Alsof ze er allang over nagedacht hadden.”
Geen plek voor een groene ruimte
Het team wilde ook een tweede experiment uitvoeren, gericht op de vergroening van kantoorgebouwen. Het idee was om ergens in een kantoor van het Rijk een ruimte opnieuw in te richten, met veel ruimte voor groen. “De samenwerking met collega’s vanuit verschillende rijksonderdelen was inspirerend”, vertelt Marie-Claire. “We hadden dan ook al snel één belangrijk uitgangspunt voor dit experiment: het mocht zich niet alleen in Den Haag afspelen.” Overal in het land voerden de teamleden gesprekken met facilitaire afdelingen en andere medewerkers, op zoek naar een plek om het experiment uit te voeren. “Het was daarbij heel waardevol dat we het netwerk van het rijksbrede programmateam Denk Doe Duurzaam mochten gebruiken”, vertelt Annemarie. “Anders waren we nooit met zoveel mensen in contact gekomen, onder andere van het Rijksvastgoedbedrijf. Toch is het helaas niet gelukt om binnen de afgesproken periode ergens een plek te vinden.”
Maar ook in dit onuitgevoerde experiment zitten lessen voor het Rijk, meent de groep. “Ten eerste zijn niet alle kantoorpanden waarin de Rijksoverheid zit in eigendom van het Rijk”, legt Annemarie uit. “En natuurlijk is er in gehuurde panden minder mogelijk. Verder paste onze vraag vaak niet binnen de kaders die er gelden voor het onderhoud en de verzorging van onze panden. Wat dat betreft zou een opdracht van bovenaf voor de vergroening van de gebouwen helpen. Van bovenaf moeten er regels gemaakt worden, waardoor experimenten van onderaf mogelijk worden. Pas dan zou je in de cao iets kunnen opnemen over een groene werkplek op kantoor.”
Grootse opzet met goede begeleiding: een unieke kans
“We zijn goed begeleid door de experts van de Design voor Duurzaam-methode die ook in het begeleidingsteam van de pilot zitten. En we waren onder de indruk van hoe groots dit project was opgezet”, vertelt Marie-Claire. “Alleen al de Demo Dag op 4 oktober met volledig vegan catering, wat een organisatie zat daarachter! Verder vonden we de ruimte om te kunnen experimenteren fantastisch. Zo’n kans krijg je niet vaak.”
Nu de zomer alweer ver achter ons ligt en het dagelijkse werk weer volop draait, is het ook fijn om minder met het project bezig te zijn, vinden de teamleden. “We waren met z’n drieën heel wat tijd hieraan kwijt”, vertelt Dynand. “En dat onder behoorlijke tijdsdruk. Voor iedere bijeenkomst van de pilot CAO Rijk moesten we iets concreets voorbereiden. Ik vond het enorm motiverend om te merken hoeveel je kunt neerzetten met een groepje gedreven collega’s. Soms moesten we iets opleveren dat nog niet ‘af’ voelde, maar dat werkte juist goed! Dan lag er tenminste iets waar we verder aan konden gaan schaven, en bleven we niet hangen in perfectionisme. Wat dat betreft is het betere soms de vijand van het goede.”
Duurzame voorwaarden in alle cao’s?
Voor Annemarie en haar afdeling leverde onder andere de pilot verduurzaming CAO Rijk inspiratie op voor een nieuw onderzoek, naar de duurzame arbeidsvoorwaarden in alle Nederlandse cao’s. “Daar gaan we binnenkort mee beginnen”, vertelt Annemarie. “Ik ben benieuwd wat we daarin tegenkomen. En ik hoop dat we als Rijksoverheid hierin een mooi voorbeeld gaan geven!”
Er zijn ook in de huidige cao al een aantal mogelijkheden om je werkplek te vergroenen. Je vindt ze op de website van CAO Rijk.
Gerard de Koe, coördinator CAO Rijk, zegt erover: "Goed om van dit enthousiaste team te horen hoe zij de pilot hebben beleefd. Voor ons als cao-partners is het ook een les om te horen dat de huidige duurzame opties in de cao voor het vergroenen van je werkplek nog onbekend zijn. Eenmaal per vijf jaar kun je namelijk een werkgeversbijdrage van € 750 krijgen om je woning te verduurzamen. Deze vergoeding kun je aanvullen met € 750 uit je IKB.” Het gaat om voorzieningen die bijdragen aan energiebesparing, zoals het verbeteren van isolatie (dat kan ook radiatorfolie zijn), het verminderen van het verbruik van fossiele brandstoffen (bijvoorbeeld door de installatie van een warmtepomp), het opwekken van hernieuwbare energie (bijvoorbeeld met zonnepanelen), of het ondersteunen van biodiversiteit (denk aan een groen dak)