Afval is een ontwerpfout
Het is deze week de Week Zonder Afval. Belangrijkste boodschap van deze week: ‘afval is een ontwerpfout’. Het rijk is al hard bezig om haar afval te reduceren. Verschillende ministeries zoeken naar de beste manier om dit te realiseren. We trappen de week af met Adrie Huissoon, adviseur Duurzame Bedrijfsvoering bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Zijn doel: Rijnstraat 8, de Haagse locatie die verschillende delen van ministeries huisvest, afvalarm maken.
Ook gescheiden afval wordt meestal verbrand
Samen met een aantal collega’s ging Adrie in 2019 de uitdaging aan om de afvalinzameling op Rijnstraat 8 te verbeteren. Een eerste stap was om binnen het pand te kijken wat daar met het afval gebeurt en hoe dat kan worden verbeterd. Adrie: “We keken naar de afvalbakken en het gedrag van de mensen in het gebouw. Op welke manier kun je gedrag bijsturen zodat afval beter wordt gescheiden? Daar hebben we een aantal proeven mee gedaan. Hieruit bleek dat het mogelijk is om afvalscheiding iets te verbeteren door investeringen in betere inzamelingsmiddelen en voortdurend aandacht hiervoor te vragen. De volgende stap was om te kijken naar de afvalstromen die het pand verlaten. Medewerkers van Design Innovation Group zijn meegereisd met Renewi afvalwagens en hebben gekeken naar wat er gebeurt met koffiebekers die gescheiden zijn ingeleverd. Dat leverde een tamelijk onthutsend beeld op. De kwaliteit van de bekers was zodanig slecht dat zo'n kleine 90% uiteindelijk toch verbrand werd. Rijksbreed waren dat in 2020 zo’n 85 miljoen koffiebekers.”
Van afval scheiden naar afval voorkomen
Het feit dat 90% van het afval werd verbrand ondanks de investeringen in middelen en gedrag, was voor Adrie het signaal voor een andere aanpak. “Je moet ervoor zorgen dat al dat wegwerpmateriaal niet meer je gebouw inkomt. Cateraars zijn vaak de grootste inkopers van spullen ingepakt in eenmalig verpakkingsmateriaal. Op welke manier kunnen we dat nu circulair maken of verduurzamen? We hebben daarvoor in januari van dit jaar een Circotrack workshop gedaan. Hierin hebben we met alle spelers in de keten, van ontwerper tot en met facilitair management, gekeken hoe we ervoor kunnen zorgen dat er veel minder afval binnenkomt. De oplossing lijkt vrij simpel. Het moeilijkste gedeelte is om alle spelers uit zo'n externe keten bij elkaar te krijgen en te bepalen hoe we het lineaire proces dat we nu hebben circulair maken,” vertelt Adrie.
Duurzame, herbruikbare verpakkingsmaterialen in de catering
In het najaar willen Adrie en zijn team gaan starten met het vervangen van al het verpakkingsmateriaal naar een herbruikbare variant. Adrie: “Dat betekent dat zo’n gelamineerd papieren zakje met plastic doorkijkstripje waarin een croissantje wordt verpakt, wordt vervangen door bijvoorbeeld een polypropyleen bak. Polypropyleen is een hoogwaardig plastic product dat je vele malen kunt hergebruiken. Het kan zo’n 120 keer worden gewassen, dat is drie keer zo vaak als porselein. Polypropyleen heeft een life cycle analysis die beter is dan veel andere materialen die ten onrechte als heel duurzaam bekend staan, zoals bamboe.”
Afvalarm kantoor
Inmiddels zijn de eerste ervaringen en resultaten met dit duurzame verpakkingsmateriaal al bekend. Adrie: “We zijn in september vorig jaar gestart met smoothie cups. Dat zijn grote single use bekers waarin smoothies, frisdrank en verse jus wordt aangeboden. Die zijn nu vervangen door polypropyleen cups. Daarnaast zijn de single use saladebakken vervangen door polypropyleen bakken. Vanaf het eerste halfjaar heeft dat een besparing opgeleverd van zo’n 70 kilo single use plastics. Let wel, je hebt voor een paar kilo al snel een half voetbalveld nodig. Het gaat dus om enorme volumes. Dit laat zien dat - als we dit uitbreiden tot al het verpakkingsmateriaal - je kunt gaan spreken van een afvalarm kantoor.”
Adrie en zijn team willen het meteen groots aanpakken. Niet alleen de koffiebekers en verpakkingsmaterialen van alle cateringproducten in het restaurant en de koffiecorners van Rijkstraat 8 worden vervangen, maar ook de koffiebekers die uit de automaten vallen. “Dan kom je dus aan de gemakzucht van de mens. Ik ben benieuwd wat dat aan reacties gaat opleveren.” DJI deed hier onderzoek naar. Het artikel hierover verschijnt later deze week.
Het project wordt uitgevoerd samen met cateraar ISS World. Als het positief uitpakt, gaat het team bekijken of het mogelijk is om een aparte wasstraat in Den Haag te realiseren. Op die manier kunnen andere ministeries die geen eigen wasstraat hebben, zich makkelijker bij het project aansluiten.
De polypropyleen verpakking wordt door leveranciers aangeboden als ‘product as a service’ (PaaS). “De cateraar leaset de verpakking en als het gescheurd, kapot of zodanig vaak gewassen is dat het niet meer hygiënisch oogt, gaat het terug gaat naar de leverancier. Die smelt dat zelf om tot een nieuwe verpakking. Er wordt nog gekeken hoe we op dit vlak minder energie kunnen verbruiken, want omsmelten kost natuurlijk energie.”
‘Wees realist en eis het onmogelijke’
Ondanks deze veelbelovende eerste resultaten, zijn er nog enorme uitdagingen om écht tot een circulaire economie te komen. Adrie: “De circulaire economie is een revolutie, waar veel geld en grondstoffen naartoe moeten, wil je het daadwerkelijk voor elkaar krijgen. De huidige lineaire economie is enorm efficiënt ingericht. Als je puur kijkt naar prijs, ga je het op dit moment nooit winnen. Binnen de Rijksoverheid is het belangrijkste verbeterpunt dat we interne ketenregie krijgen over de ministeries heen. Voor goede ketenregie heb je één iemand nodig die van ontwerp tot aan recycling verantwoordelijk is voor een product. Dat hebben we veel te weinig. Bij de Rijksoverheid komt het vaak voor dat ik te maken heb met meerdere budgethouders en nog een aantal andere mensen die erbij moeten worden betrokken, qua “taak, rol en bevoegdheid”. Dat zit elkaar vreselijk in de weg.”
Als je Adrie vraagt naar een tip over hoe individuen zelf bij kunnen dragen aan circulariteit, is Adrie terughoudend. “Ik vind zelf dat je de individuele ambtenaar erbuiten moet laten. Binnen de overheid wordt heel veel nadruk gelegd op afvalscheiding en gedrag. Die focus op vooraf afval scheiden vind ik achterhaald. We moeten ervoor zorgen dat er veel minder single use verpakkingsmateriaal het gebouw binnenkomt en wat binnenkomt, laten we mechanisch scheiden. Anders halen we de doelstellingen voor 2030 nooit. We hebben geen alibi meer om te wachten. Het is geen vijf voor twaalf meer; het is al tien over half zes. Circulair werken betekent dat je ketengericht werkt met goede ketenregie. Als we dat niet doen dan blijft het bij wat ik “Groene porno” noem. Acties waarvan mensen wel opgewonden raken, maar die geen zoden aan de dijk zetten.”