Investeer in een duurzaam thuis en help de toekomst
Chris Steensma werkt als adviseur verduurzaming bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Daar is hij ook projectleider van de CO2-prestatieladder. Vanuit die rol zoekt Chris constant naar manieren om de CO2-uitstoot van RVO omlaag te krijgen. Een van de vragen die hij zichzelf stelt: wat kunnen we voor medewerkers doen, zodat zij hun CO2-uitstoot verminderen, óók in de privésfeer?
Zijn collega’s Sander Peeters (duurzame grond en brandstoffen) en Tom Verloop (bouw en energie WBSO) onderzoeken in dat licht de mogelijkheden om thuis te verduurzamen met het individueel keuzebudget (IKB). Want dit kan de kosten om in zonnepanelen, een warmtepomp of HR++/+-glas te investeren flink verlagen. En de duurzame impact van de rijksoverheid juist vergroten, ook buiten de eigen gebouwen. De ideeën van Chris, Sander en Tom kwamen samen in de pilot verduurzaming CAO Rijk, die budget en capaciteit bood om ze uit te werken.
Financiële mogelijkheden om woning te verduurzamen
“Voor de pilot werkten we een voorstel uit voor het verduurzamen van de cao voor rijksambtenaren”, vertelt Chris. “Of eigenlijk: voor het opnemen van bepalingen die verduurzaming aanwakkeren. Centraal staat dat we rijksambtenaren willen stimuleren om hun woning te verduurzamen door de financiële mogelijkheden te verruimen. Dat kan in de cao door een groter deel van het Individueel Keuzebudget (IKB) beschikbaar te stellen voor de verduurzaming van woningen, maar ook door het aanbieden van bijvoorbeeld een duurzaamheidslening. Verder kan ook in het salaris een vaste component worden opgenomen voor duurzame investeringen.”
Grote respons uit alle hoeken van het Rijk
“Het was best even zoeken naar het juiste experiment”, vertelt Chris. “Allereerst peilden we via een bericht op het intranet de behoefte aan extra budget voor verduurzaming van woningen. Daar kwamen veel meer reacties op dan verwacht, wel driehonderd. In de antwoorden zagen we duidelijke categorieën: er waren mensen met een kennisvraag, of die echt mee wilden helpen om het onderwerp verder te brengen, maar ook verzoeken van mensen die hulp nodig hebben bij het verduurzamen van hun woning. Ik vond het fijn en inspirerend om te zien dat de interesse uit alle hoeken kwam: collega’s van verschillende niveaus, departementen en uitvoeringsorganisaties waren enthousiast.”
Het lastigste aan dit experiment was het bereiken en meekrijgen van mensen in de lagere loonschalen. We schonken hier tijdens de pilot uitgebreid aandacht aan. Dit past bij de missie van ons team: duurzaamheid toegankelijk maken voor iedereen, ongeacht hun financiële situatie. Ik vind het dan ook mooi dat deze pilot uitgaat van de gedachte: hoe kun je als werkgever iets betekenen, ook in de privésituatie van je werknemers?”
Deelname verrijkt, verdiept en inspireert
“De deelname aan de pilot heeft onze ideeën zonder meer verrijkt en verdiept, dus dat is een hele positieve ontwikkeling”, vindt Chris. “We kregen gespecialiseerde ondersteuning bij de planvorming en bij het presenteren van ons idee. De insteek van de pilot was praktisch: we wilden ervoor zorgen dat ons idee echt zou aanslaan. Dus dat hield ook in: hoe presenteer je je idee, hoe ga je om met weerstand, hoe zorg je voor enthousiasme, et cetera. Wat de pilot ons ook bracht, waren veel nieuwe contacten en de energie die alle deelnemers uitstraalden. We inspireerden elkaar!”
Chris kijkt positief terug op zijn deelname aan de pilot: “De organisatie zat goed in elkaar. Ik denk dat Denk Doe Duurzaam een geschikt platform was voor de organisatie van deze pilot samen met het team dat verantwoordelijk is voor de cao. De experts en de sprekers uit de praktijk waren heel inspirerend en dat is belangrijk om de deelnemers te motiveren. Het was leerzaam om te horen waar je tegenaan loopt als je je eigen initiatief opstart: je hoort eerst tien keer ‘nee’ als reactie op je initiatief, maar het kan alsnog aanslaan.”
Het Rijk kan met relatief weinig geld klimaatschade verminderen
Bij het experiment hoorde een impactmeting: een berekening van de invloed van het idee op onder andere de CO2-uitstoot van het Rijk. Hoewel het lastig is om dit soort impact in cijfers uit te drukken, waren de uitkomsten van de impactmeting indrukwekkend. Als slechts twee procent van de rijksambtenaren een warmtepomp in huis plaatst, bespaart dat op den duur tientallen miljoenen euro’s aan klimaatschade. Dat geldt ook voor zonnepanelen: legt vijf procent van de rijksambtenaren gemiddeld tien zonnepanelen op het dak, dan bespaart dat op den duur ruim veertig miljoen euro aan klimaatschade. De verduurzaming van woningen heeft dus een serieuze impact. En het kost het Rijk weinig, omdat de medewerker het grotendeels betaalt via de ‘eigen’ middelen van het IKB. “Uit de impactmeting bleek ook dat de meeste klimaatwinst te behalen is in de laagste loonschalen”, vertelt Chris. “Dit is interessant vanuit ecologisch en economisch oogpunt, maar ook vanuit een sociaal oogpunt. Duurzaamheid is dan niet voor de ‘happy few’. Iedereen moet mee kunnen doen en er profijt van hebben; naast emissies gaan ook je energiekosten flink omlaag!” Ook de collega’s zonder eigen of geschikt dak kunnen dit voordeel pakken. Zij kunnen participeren in een duurzaam energieproject of een energiecoöperatie, bijvoorbeeld met een zon- of windaandeel. Je bent dan mede-eigenaar en deelt jaarlijks in de opbrengst.”
Presentatie is belangrijk, maar het draait om de inhoud
“De jury reageerde goed op onze pitch, dat was prettig”, herinnert Chris zich. “Tegelijkertijd is een pitch een momentopname, wat het beoordelen lastig maakt. Het risico is ook dat de vorm afleidt van de inhoud. Een pitch is één ding, maar de uitvoering is totaal andere koek. In de praktijk zul je met barrières te maken krijgen in beleid en budget, bijvoorbeeld. Ik vind het jammer dat mensen vaak eerst naar de kosten kijken. Die roepen dan vaak direct zoveel weerstand op dat je de kans niet krijgt om uit te leggen wat het oplevert. Ik heb wel veel ideeën van andere teams gehoord die ik ook erg goed en belangrijk vind, met name op het gebied van mobiliteit. Woon- werkverkeer kan echt een stuk duurzamer; hopelijk worden die plannen goed opgepakt.”
Geleerde lessen voor elke werkdag
Over de vraag of hij nieuwe inzichten heeft opgedaan tijdens de pilot, hoeft Chris niet lang na te denken. “Als je iets wil veranderen moet je zorgen dat je het momentum hebt en dat je aandacht aan het onderwerp blijft geven. Dat is een eerste belangrijk inzicht dat ik meeneem. Daarnaast, cliché maar waar: gewoon doen. Voor een experiment hoeft een plan nog niet helemaal af te zijn. Je kunt in ieder geval iets laten zien, uitproberen of het werkt en beoordelen of het daadwerkelijk aansluit op de behoefte. En ook de kennis over hoe je iedere groep kunt bereiken. Gaandeweg leert men!”
Vervolg pilot Verduurzaming CAO Rijk
Een aantal resultaten van de pilot verduurzaming CAO Rijk zijn opgenomen in het onderhandelingsresultaat voor de nieuwe cao, dat eind vorige week is gesloten. Daarnaast is afgesproken dat de pilot een vervolg krijgt. In fase twee komen er, voortbordurend op de opgehaalde inzichten van medewerkers, zowel pilots die raken aan de arbeidsvoorwaarden, zoals rond het gebruik van deelvervoer bij zakelijke reizen en de combinatie van zakelijk en privéreizen, als pilots om op aspecten van de bedrijfsvoering verduurzaming te stimuleren. Denk hierbij aan biologische en plantaardige producten in de catering, vergroening van de werkomgeving, verlaging van de CO2-uitstoot bij ICT en meer spreiding van het gebruik van werklocaties over de werkweek. Ook deze pilots vinden weer plaats in co-creatie met medewerkers.