Het Rijk en andere overheden tekenen voor duurzame en sociale inkoop
“We vormen als Nederlandse overheden een krachtig netwerk. Als we bij de inkoop altijd nadenken over de keuzes die we maken, kunnen we echt het verschil maken.” Met deze woorden van Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) en een symbolische druk op de knop, is op donderdag 24 november de uitvoering van het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI) 2022-2025 van start gegaan.
De 74 deelnemers die hun handtekening onder het manifest hebben gezet, zeggen daarmee toe dat ze bij het opdrachtgeven en inkopen oog hebben voor de maatschappelijke impact. Voor het Rijk is Inkopen met Impact al een tijdje staand beleid, maar met ondertekening van het Manifest wordt dit opnieuw benadrukt en verbindt de rijksoverheid zich ook aan het nieuwe thema Diversiteit en Inclusie. Deelnemende partijen zijn alle ministeries, vijf provincies, ruim veertig gemeenten, alle waterschappen en een aantal andere organisaties.
RUSTIGE MUZIEK
BRENDA VERVOORN: We zijn bij elkaar om als partijen gezamenlijk
het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen te ondertekenen.
Daarmee zorgen wij ervoor dat we via ons opdrachtgeverschap en onze inkoop
maatschappelijke doelen bereiken op het gebied van milieu, circulariteit,
het toepassen van internationale sociale voorwaarden, social return,
diversiteit en inclusie, en klimaat uiteraard.
En met bewindspersonen, gedeputeerden, wethouders,
de bestuurder van de Unie van Waterschappen,
die namens de 21 waterschappen heeft ondertekend,
en een aantal andere organisaties.
Dan kun je denken aan: hogescholen, het RIVM, Luchtverkeersleiding Nederland.
(André Weimar:)
ANDRÉ WEIMAR: We kopen als Rijk ongeveer 16 miljard per jaar in.
Het manifest heet Manifest Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen.
Die O is ontzettend belangrijk. We hebben de afgelopen jaren geconstateerd
dat met name die opdrachtgever een essentiële rol vervult.
Ik denk dat dat de belangrijkste nieuwe hefboom is.
Het moet ook het nieuwe normaal gaan worden in Nederland
dat dit ondertekend wordt door bestuurders en door verschillende overheidsorganisaties.
Dat helpt enorm om er ook voor te zorgen
dat die opdrachtgevers het tussen de oren gaan krijgen
en dat ook gaan doen.
PRESENTATRICE: Een feestelijk moment toch wel.
STAATSSECRETARIS HEIJNEN: Wij als partijen van het manifest
vormen 'n heel erg krachtig netwerk.
Door dit alles als overheid gezamenlijk op te pakken,
kunnen we echt een verschil maken.
En we geven ook hele eenduidige signalen richting markt, waar we naartoe willen.
CHARIF EL IDRISSI: Wij als gemeente
hebben hier al wat stappen in gemaakt.
We hebben een nieuw thema, dat is Inclusie en Diversiteit.
Daar willen we ook de aankomende jaren behoorlijk op inzetten,
dat mensen zich veilig voelen op de werkvloer, dat ze zichzelf kunnen zijn
en dat ze van waarde kunnen zijn voor de organisatie,
maar ook voor de omgeving waarin ze actief zijn.
Dat betekent dat we bij de gemeentesecretaris en de directie
dit manifest ook ter tafel willen leggen,
dat ook in beleid en in uitvoering terug willen laten komen.
Dus niet alleen bij de inkoop- en aanbestedingsafdeling,
maar in alle afdelingen integraal terug laten komen.
APPLAUS
STAATSSECRETARIS BALDEWSINGH: Ik sta hier met een dubbel gevoel,
laat ik daar heel eerlijk over zijn.
Aan de ene kant ben ik ontzettend trots dat u allemaal vandaag hier aanwezig bent
en dat u bereid bent gevonden
om in ieder geval het manifest te ondertekenen, dan denk ik: joepie!
Ik sta hier met een brok in m'n keel dat we überhaupt verdikkeme vandaag
een manifest nodig hebben om u te bewegen om divers en inclusief te denken.
U zit daar aan die knoppen
en u kunt bepalen hoe wij die verandering kunnen bewerkstelligen
om ervoor te zorgen dat als wij er straks niet zijn,
dat wij een Nederland achterlaten dat een verbonden Nederland is.
Dat is mijn missie.
(Buiten de grote zaal staat)
ROSAN KOCKEN: Als ik kijk naar circulariteit,
dan is dat bij onze infra-afdeling echt heel goed geland.
Die kijken naar asfalt en: hoe moeten we daar eigenlijk mee omgaan?
Welke eisen stellen we aan het begin om er uiteindelijk een product uit te halen
dat je ook kunt recyclen?
Een ander goed voorbeeld is hoe we zijn omgegaan met thuiswerken.
Daar hebben we een heleboel refurbished materialen voor kunnen gebruiken,
die ook nog een hele hoge restwaarde hebben.
Als je daar van tevoren over nadenkt dat dat belangrijk is,
dus bij je inkoop, bij je aanbesteding, als je de vraag goed formuleert,
dan krijg je een goed resultaat, maar dit zijn ook leerprocessen.
STEPHAN BRANDLIGT: Want daar gaat het vaak al fout.
Ik heb zelf als wethouder meegemaakt, dat ging over de inkoop van energie,
dat er gekozen was voor de laagste prijs,
en dan zit je gewoon vast aan degene die de laagste prijs geeft.
Dat is de verkeerde methode. Je moet een methode kiezen
dat je extra wensen en eisen kan meegeven aan je inkoop.
Of als een gemeente een goed voorbeeld heeft
hoe zij juist een lokaal of een heel erg duurzaam bedrijf een kans hebben gegeven
om mee te dingen met hun opdrachten,
dat ze dat kunnen delen met andere gemeenten,
zodat die daar gebruik van kunnen maken.
(Aldus Stephan Brandligt. Marleen Hermans:)
APPLAUS
MARLEEN HERMANS: In belangrijke mate slecht in de haarvaten van de markt zitten
om te weten hoe ze hun vraag moeten stellen om ervoor te zorgen
dat die opdrachtnemers ook kunnen leveren waar wij met z'n allen naar op zoek zijn.
(Brenda Vervoorn:)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT VERDER
VERVOORN: Er zijn vandaag heel veel ideeën uitgewisseld
hoe organisaties dit voor elkaar kunnen krijgen
en de heer Rabin Baldewsingh heeft ons uitgedaagd
om over een jaar ook te laten zien wat ervan terecht is gekomen.
Zo houden we elkaar beet en kunnen we elkaar helpen
om mooie resultaten te boeken.
DE AANWEZIGEN: Drie. Twee. Eén.
(Staatssecretaris Baldewsingh drukt met twee anderen op een knop. Naast een kaart van Nederland staat: 74 Partijen. Provincies, gemeenten, departementen, waterschappen, andere partijen.)
DE RUSTIGE MUZIEK SPEELT NOG EVEN VERDER EN STOPT DAN
(Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijksoverheid. Het beeld wordt blauw met wit. Beeldtekst: Samen werken aan een duurzame en sociale Rijksoverheid. www.denkdoeduurzaam.nl. Het logo van Denk Doe Duurzaam, meer voor elkaar. Een productie van de Rijksoverheid.)
Begin klein, denk groot
Net zoals dat bij de rijksinkoopstrategie Inkopen met Impact het geval was, ligt een belangrijke nadruk in het nieuwe Manifest op de rol van de opdrachtgevers. Niet alleen de afdeling inkoop is dus verantwoordelijk. Het begint bij bestuurders en budgethouders. “Zij zijn wat mij betref nu de belangrijkste nieuwe hefboom,” zegt André Weimar, Chief Procurement Officer Rijk. “Bij het Rijk kopen we jaarlijks voor 16 miljard Euro in. Rijkswaterstaat, het Rijksvastgoedbedrijf en Defensie geven daarvan de helft uit en de 22 categorieën samen een kwart. Zij passen daarbij al MVOI toe. Het zijn de kleinere opdrachtgevers die de laatste 4 miljard inkopen. En daar zit nog ruimte voor meer MVOI, bijvoorbeeld door vaker zaken te doen met kleine ondernemers.”
Die opdrachtgever moet dan ook beginnen met het formuleren van de juiste vraag, vindt Rosan Kocken, gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland. “Als je daar van tevoren over nadenkt, al bij je aanbesteding, krijg je ook een goed resultaat.” De provincie deed daarmee goede ervaring op bij de inkoop van refurbished kantoormeubelen voor thuiswerk.
Stephan Brandligt, bestuurlijk aanjager manifest MVOI, ziet dat het daar vaak fout gaat. “Te vaak kiezen gemeenten nog voor inkoop met de laagste prijs. Geef extra wensen en eisen mee aan je inkoop. En deel goede voorbeelden met elkaar, waar lokale of duurzame bedrijven een kans hebben gekregen om mee te dingen.”
Mooie voorbeelden
In verschillende sectoren en productgroepen zijn binnen de overheid al goede voorbeelden te zien. Rijkswaterstaat maakt bij grond-, weg- en waterbouw gebruik van een circulaire bruggenbank en de provincie Zuid-Holland heeft het provinciehuis volledig duurzaam, circulair en energieneutraal gerenoveerd. In veel bedrijfsrestaurants biedt de catering standaard vegetarisch aan en kun je alleen op aanvraag nog vlees krijgen.
Deelnemers aan het manifest zien ook waar zij nog extra op moeten inzetten. Charif El Idrissi, wethouder gemeente Haarlemmermeer: “Het nieuwe thema in het Manifest is inclusie en diversiteit, ook bij ons. Daar zetten we de aankomende jaren flink op in. Dat mensen zich veilig voelen en zichzelf kunnen zijn op de werkvloer en van waarde kunnen zijn voor de omgeving waarin zij actief zijn.”
Dubbel gevoel
De ondertekening van het Manifest is niet vrijblijvend. Iedere ondertekenaar committeert zich om binnen een jaar een MVOI-actieplan op te leveren. Daarin moet staan welke ambities en acties zij nastreven. En hoeveel tijd en budget zij hiervoor vrijmaken. Meten en monitoren is vervolgens nodig om vinger aan de pols te houden en in te grijpen waar het achter blijft. Zo ook voor het nieuwe thema diversiteit en inclusie.
Dat dat nieuwe thema nu eindelijk ook de aandacht krijgt, dat mocht wel eens een keer vond Rabin Baldewsingh, Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme.“Ik sta hier met een dubbel gevoel,” sprak hij. “Enerzijds ben ik blij dat u allen het Manifest ondertekent, anderzijds heb ik een brok in m’n keel omdat we dit nog nodig hebben om u te bewegen om divers en inclusief te denken.” Hij belooft de deelnemers dat hij erop toe zal zien dat zij zich aan de afspraken houden, iets dat staatssecretaris Heijnen direct beaamt.